VOG staat voor Verklaring Omtrent Gedrag. Volgens Justis is een VOG een verklaring waaruit blijkt dat iemands (justitiële) verleden geen bezwaar vormt voor het vervullen van een specifieke taak of functie in de samenleving. Veel organisaties vragen vrijwilligers om een VOG te overhandigen, maar dat is niet voor alle vrijwilligers verplicht. In dit blog delen we of het vragen van een VOG belangrijk is, hoe de aanvraag werkt en wat de voor- en nadelen zijn.
Wel of geen VOG?
Het is in principe niet verplicht voor alle vrijwilligers om een VOG te overhandigen. Per organisatie – en soms zelfs per functie – wordt bepaald of dit nodig is. Wij raden een VOG aan in de volgende gevallen:
- Een vrijwilliger gaat alleen (niet in groepsverband) werken met kwetsbare doelgroepen (denk aan ouderen, kinderen of mensen met een beperking).
- Als een vrijwilliger iets met financiën of het beheer van financiële middelen gaat doen.
- Als een vrijwilliger te maken krijgt met vertrouwelijke informatie.
- Als de organisatie een veiligheids- of integriteitsbeleid heeft.
Korte vuistregel: als het werk directe invloed heeft op mensen, hun veiligheid, gezondheid of persoonlijke gegevens, is een VOG aan te raden.
Door vrijwilligers (binnen deze rollen) een VOG te laten overhandigen, verklein je de kans dat er dingen gebeuren die eigenlijk niet zouden mogen gebeuren, maar belangrijk om te weten is dat een VOG nooit helemaal uitsluit dat dingen mis kunnen gaan.
De voor- en nadelen van een VOG
Wanneer vrijwilligers werken met een kwetsbare doelgroep, zoals ouderen, is het altijd verstandig om de vrijwilliger op voorhand een VOG in te laten leveren. Je verkleint hiermee de kans op het aangaan van een samenwerking met iemand die niet de juiste intenties heeft. Je beschermt hiermee dus jezelf, jouw organisatie en de cliënten/patiënten.
VOG vrijwilligers; verplicht of niet?
Loopt jouw organisatie rond met het vraagstuk of jullie wel of geen VOG moeten vragen aan vrijwilligers? We zetten de voor- en nadelen voor je op een rij zodat je een weloverwogen keuze kunt maken.
| Voordelen | Nadelen |
|---|---|
| • Vertrouwen: je laat zien naar alle betrokkenen toe dat je onderzoek hebt gedaan naar of een vrijwilliger te vertrouwen is. | • Kosten: een VOG-aanvraag kost geld (in sommige gevallen kan dit gratis en daarover lees je verderop meer). |
| • Veiligheid: vermindert het risico dat iemand met een strafblad een kwetsbare groep kan schaden. | • Tijdrovend: de organisatie moet een VOG-aanvraag klaarzetten wat tijd kost. Daarna moet de vrijwilliger de aanvraag afronden wat eveneens tijd kost. Verder duurt het even voordat een VOG binnen is, wat de drempel voor het starten met vrijwilligerswerk kan verhogen. |
| • Juridische bescherming: in sommige gevallen kan de organisatie aantonen dat zij zorgvuldig heeft gehandeld bij incidenten. | • Privacy: er wordt een achtergrondcheck gedaan, wat voor sommige mensen gevoelig kan zijn. |
| • Mogelijke afwijzing: een VOG kan geweigerd worden bij een strafblad of bepaalde lopende zaken, wat kan leiden tot teleurstelling. | |
| • Niet alles dekt: een VOG geeft geen garantie dat iemand zich in de toekomst correct zal gedragen. |
Is een VOG voor vrijwilligers verplicht?
In de wet is niet vastgelegd dat een VOG verplicht is voor alle vrijwilligers. Beroepsmatig kan een VOG wel verplicht zijn, bijvoorbeeld op een tussenschoolse opvang en basisschool. Sinds 1 januari 2016 is het verplicht om een VOG te vragen aan medewerkers én vrijwilligers die zorg verlenen op basis van de Wet langdurige zorg (Wlz), en aan medewerkers en vrijwilligers binnen instellingen voor geestelijke gezondheidszorg die onder de zorgverzekering vallen en waar cliënten blijven overnachten (bron: Rijksoverheid).
Onder Wlz organisaties vallen onder andere zorginstellingen en verpleeghuizen. Valt jouw organisatie onder Wlz of geestelijke gezondheidszorg die onder de zorgverzekering valt en waar cliënten overnachten? Dan is het dus verplicht dat je vrijwilligers vraagt een VOG te overhandigen.
Kortom: de wet verplicht een VOG vooral bij werk met kinderen, kwetsbare volwassenen of vertrouwelijke gegevens. Voor andere vrijwilligers is het een keuze van de organisatie.
In het onderstaande overzicht zetten we het nog even voor je op een rij.
| Type vrijwilligerswerk | VOG wettelijk verplicht? | Aanbevolen? | Opmerkingen |
|---|---|---|---|
| Kinderopvang | Ja | Ja | Wet Kinderopvang: alle medewerkers en vrijwilligers met structureel contact met kinderen. |
| Basisscholen / voortgezet onderwijs | Ja | Ja | Wet op het primair onderwijs / VO- en MBO-regels: structureel contact met kinderen. |
| Jeugdverenigingen / sportclubs (kinderen) | Soms | Ja | VOG verplicht bij structureel contact met kinderen; korte incidentele hulp meestal niet. |
| Zorginstellingen (ouderen, gehandicapten, psychiatrische patiënten) | Soms | Ja | Afhankelijk van interne regels en risico; vaak verplicht bij directe zorg of begeleiding. |
| Sociaal werk / vrijwilligers in welzijn | Soms | Ja | Afhankelijk van kwetsbaarheid doelgroep en organisatiebeleid. |
| Administratieve taken zonder kwetsbare groepen | Nee | Optioneel | VOG kan gevraagd worden bij toegang tot persoonsgegevens of geld. |
| Vrijwilligers bij evenementen of logistiek | Nee | Optioneel | Alleen nodig bij specifieke risico’s of vertrouwelijke taken. |
| Vrijwilligers bij dierenasiels, natuurclubs | Nee | Meestal niet | VOG niet wettelijk verplicht; organisatie kan het vragen ter geruststelling. |
| Vrijwilligers met financiële verantwoordelijkheden | Nee | Ja | Aanbevolen om fraude te voorkomen. |
| Vrijwilligers met vertrouwelijke informatie | Nee | Ja | Aanbevolen voor privacy en integriteit. |
Hoe werkt een VOG aanvragen?
Afhankelijk van de situatie kun je een VOG online of offline aanvragen. Online aanvragen kan als een persoon staat ingeschreven in de Basisregistratie Personen (BRP). Is dit niet het geval? Dan vindt de aanvraag plaats via de gemeente waar de vrijwilliger woont. Aan de aanvraag zijn kosten verbonden. Wij raden aan om deze kosten als organisatie altijd te vergoeden.
In bepaalde gevallen is het ook mogelijk om een gratis VOG aan te vragen. Via www.gratisvog.nl kun je zien of jouw organisatie hiervoor in aanmerking komt.
Hoe is het binnen jouw organisatie geregeld?
Is er binnen jouw organisatie al beleid op het wel of niet vragen van een VOG? Hoe is de aanvraagprocedure nu geregeld? In onze basistraining vrijwilligersmanagement nemen we je stap voor stap mee in hoe je dit regelt (inclusief uitlegvideo’s) en helpen we je bij het inrichten van passend beleid. Daarnaast ontdek je in die training hoe je een goede basis legt voor het werken met vrijwilligers.
Wil je op de hoogte blijven van nieuws en ontwikkelingen over vrijwilligersmanagement? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief.
Reactie plaatsen
Reacties